Дуучин Хишигдалай нарын уран бүтээлчид Буриад түмний зовлон зүдгүүрийн илэрхийлэл, хэлмэгдлийн хар шуурганы хар толбо, гуниг харууслын дууг зохимжгүй хувцаслалттай, таарамжгүй хэв маягаар гиншин дуулах аядсан нь олон нийтийн сүлжээгээр нэлээд шүүмжлэлд өртөөд байна. Хэн ямар дууг яаж дуулах, түүнийгээ нийтэд яаж хүргэх нь тухайн хүмүүсийн эрхийн асуудал ч аливаад болгоомжгүй хандах, түүх уламжлалаа судлахгүй орхих зөвхөн хэлбэрдэлтийг нэгдүгээр зорилтоо болгохын зарим аюул үүн дээр ажиглагдаж байна.

Монголчуудын ураг удмын тасархай Буриад зон олон 1927 оноос их хядлага, хэлмэгдүүлэлтэд өртөн Монголдоо дүрвэж ирээд байтал Монголын төр засаг ч тэднийг хүлээн авч чадалгүй улмаар насанд хүрсэн эрэгтэй хүн болгоныг буудан алсан эмгэнэлт гашуун түүхтэй.

Хэлмэгдүүлэлтийн хүйтэн хар шуурганы хүйтэн амьсгал, урссан бүлээн цусны үнэр, уйлсан нулимсан далай өдгөө ч ширгэж арилах болоогүй байна. Хүн төрөлхтний түүхэнд хядлагын дээд амжилт болж мэдэх 1937 оноос эрчимжсэн их аллагад аав,ээж, ах эгч, эмээ,өвөөгөө алдаагүй гэр бүл Монголд байдаггүй. Гэтэл үндэстнийхээ энэ их гуниг харууслын учир шалтгааныг эрэн хайдаггүй юм гэхэд зовлон зүдгүүрээр нь гял цал өнгө дуу шуу болгон тохуурхах нь ёс зүйгүй хэрэг мөн. “...Хань ижлээ явуулчхаад зарим нь буудуулчхаад байхад хормойгүй даашинз өмсөөд, хөгжилтэй бүжин дуулдаг ёс манайд байхгүй.

Англиар ярихдаа хүртэл нэгнийхээ дуудлагыг шүүмжилдэг та нар ЯАГААД ард зоны минь хайртай дууны аялга хийгээд хэв маягийг эрээ цээргүй өөрчилнө вэ” Хэмээн нэгэн буриад эмэгтэй учирлан бичжээ.

Үнэхээр л бид Англи хэлний төлөө үхэлддэг, Америк шиг харагдахын тулд уралддаг өөрсдийн гэх сайн сайхан бүхнээ уландаа гишгэдэг дорой үндэстэн болчих гэж. Монголын уламжлалт соёлд найр хурим, баяр цэнгээнд дуулах дуу, ахуйн дуу, завхай дуу, аливаа ерөөл бэлгэдлийн ёс гүйцэтгэж байх үест дуулах ёсгүй гуниг харуусал, хагацлын дуу гэж бий. Бид урлагийн асар өрнүүн соёлтой ард түмэн. Судлагдахуун ихтэй хүндэтгэх ёстой ард түмний нарийн нандин түүхтэй холбогдох дуунууд ч асар их. Энэ болгоныг танин мэдсэн хүн л дуучин гэх нэрийг өргөж явмаар. Алдаа гаргасандаа уучлалт гуйх нь байтугай урлагийн хэв маяг яриад дэлж байгаа нь зохимжтой сон бил үү?

Д.ЭНХБАТ