Chesapeake Beach Consulting болон Бүгд найрамдахчуудын олон улсын хүрээлэнгийн удирдлага дор Нийгмийн Бодлого Хөгжил Судалгааны Хүрээлэн (НБХСХ) 2016 оны 8-р сарын 16-аас 26-ны өдрүүдэд гүйцэтгэсэн Сонгуулийн дараах олон нийтийн санал бодлын тандалт судалгаанаас дараах дүгнэлтүүдийг хийж болохоор байна.

Судалгаанд оролцогчдын 61 хувь нь Монголд сонгууль буруу явагдаж байна хэмээн үзсэн бол шалтгааныг эдийн засгийн тогтворгүй байдал, төр засгийн оновчгүй бодлогоос болж сонгууль шударга явагдаж чадахгүй байна хэмээн 68 хувь нь үзжээ. Энэ нь Монгол улсын ард иргэд Үндсэн хуулиар олгогдсон төрийн эрх барих эрхээ эдлэж чадахгүй байгаа бөгөөд үүний гол буруутан нь төрийн оновчгүй бодлогоос үүдсэн эдийн засгийн хямрал ажээ

Монгол улсад тулгамдаж буй гол асуудал юу вэ гэсэн судалгааны асуултад 80 шахам хувь нь ажилгүйдэл, ядуурал, авлига хэмээн хариулжээ.

Аливаа хямралыг үүсгэж байгаа шалтгааныг тулгамдаж буй асуудал гэдэг. Яаралтай шийдвэрлэх, төрийн бодлогыг чиглүүлэх гол асуудал нь ард иргэдээ ажилтай, орлоготой чинээлэг болгох, албан тушаалтнуудын хэт дураараа авирлаж буй үйлдлүүдийг хязгаарлах буюу авлигалыг устгахад чиглэх ажээ. Ардчилсан тогтолцоо, чинээлэг эдийн засаг бол Монгол улсын цаашдын замнах гол зам мөн хэмээн иргэдийн 90 шахам хувь нь үзжээ. Өөрөөр хэлбэл Монголын ард түмэн асуудлаа ч, ядуурлын шалтгаанаа ч гарах гарцаа ч мэдэж байна.

Маш энгийн ойлгомжтой энэ судалгаан дээр үндэслээд яг өнөөдрийн нөхцөл байдлаас дүгнэн авч үзвэл эрх баригчид бурууг өөрсдөөсөө биш тогтолцоо руу чихдэг гаршсан аргаа хэрэглэн улс төржсөн мэдэгдлүүдийг удаа дараа хийхээс өгсүүлээд Үндсэн хуулийн заалтуудыг өөрчлөн нэмээд дагалдуулаад сонгуулийн хуульд ч нэмэлт өөрчлөлт оруулахаар яаравчилжээ.

Сонгуулийг холимог тогтолцоогоор хийж, намуудын эрх ашгийг бодолцож байгаа бололтой. Гэвч бодит байдал ч, судалгааны дүгнэлтүүд ч эсрэг байна.

Өөрөөр хэлвэл намдаа их мөнгө өгч авлигалдсан нь жагсаалтад багтаж, сонгуулиар хэн их мөнгө тараасан нь төрд сонгогддог бурангуй байдлаасаа салж чадахгүй, дорвитой часхийсэн өөрчлөлт шинэчлэлт ч тусгаж чадахгүй байсаар. Үнэхээр шударга, шинэчлэл, тогтолцооны өөрчлөлт хийх гэж байгаа бол мөнгөөр түрэгдэж хийгддэг шударга бус сонгууль давтагдахгүй байх бүх нөхцөл бололцоог хангах нь зүйтэй.