Хулгай дээрэмтэй тэмцэж байгаа үйл хэргийг ард түмэн сайшаадаг үелзэл дээр нийгэм амьсгалж байна. Харин намынхаа туг далбаан доогуур жинхэнэ том хулгайч нарыг халхалж өнгөрүүлвэл бохир системийн гацаа улам бөглөрөх болно. Өдгөө нийгэм уушиг нь өвчилсөн хүн шиг сульдаж, бөгшүүлж удсан шалтгаан, үр дагавараа дэс дараалалтай харж, ойлгож эхэллээ.

Өнгөрсөн жилүүдэд Монголд хамгийн баяжсан хэсэг хамгийн их хулгайлсан хүмүүс байж таарлаа гэж шууд муйхарлан үзэж болохоор. Хэдий бизнес зах зээлийн орчин шууд утгаараа бүрдсэн ч гажуудуулах зам руу анхнаас нь чирсэн хүчний шууд зорилго үндсэндээ биежиж, тарчиг ядуурлын төрөл бүрийн зовлонг бид амсаж л байна. Хүн амын 90 хувь нь ядуурлын түвшинд амьжиргаагаа арай хийн залгуулж, өдөр хоногийг аргацааж байхад соён гэгээрэл, хөгжлийн тухай үлгэрчилсэн дүрэм бидэнд тус нэмэр болж чадахгүй юм. Энэ тухай аль 90-ээд онд эх орончид хэлж сануулсаар байгаад л амаа таглуулж, замаа хаалгуулсан түүх хожим сургамж.

Шинэ нийгмийн хамгийн залуу Ерөнхий сайд авлигатай зоригтой тэмцэх уриалга дэвшүүлсэн нь магтууштай хэрэг мөн ч одоохондоо уриалга, мэдэгдэл, хэлэлцүүлэг төдий байгаа юм. Системийн хамгийн энгийн ойлголтоор олон жил засгийн эрхэнд тонгочсон эрх баригч нам дотор, тэдний толгой хэсгийнхэнд улс төр, эдийн засгийн ноёлох анги давхраа бүрдсэн. Хөгжлийн банкны хугацаа хэтэрсэн зээл, нүүрсний төчнөөн их наядын хулгай гэдэг эцэстээ тэдний л хүзүүг ороож мэдэх урт олсны үзүүр.

Намаа шинэчлэх, гэмт хэрэгтнүүдээ улс төрөөс зайлуулах, хуулийн хариуцлагад татах зориг төрийн бодлогын хэмжээнд тусгалаа олж чадахгүй бол ямар ч боловсролтой, хэчнээн ч сайн багтай байлаа гээд амаараа шороо үмхэнэ.

Монголд хуулийн засаглал тогтох уу? хулгайн тогтолцоонд боомилуулах уу гэдэг зааг дээр дэнжигнэсэн 30 гаруй жилийн үлгэн салган байдал бий. Энэ бол хямрал мөн. Гэвч ард түмэн бослого үймээн дэгдээж, иргэний дайны хэмжээнд хүргээд л, засгаа солиод л байгаа хэрэг бус. Ердөө л улс төрчид ашиг хонжооны цалманд өөрөө өөрсдийгөө оосорлуулчхаад улсын төсөв, ард түмний боломж, эрх ашгийг хувьдаа хүртэж, ниргэсэн хойно нь хашгирав гэгчээр гэнэт баяжсан тансаг амьдралаа нуух гэж хамаг аргаа барах маш энгийн ойлгомжтой хэр нь гутамшигтай бүлэглийн хэмжээний л будлиан.

Сүүлийн үед улс төрийн намын санхүүжилтийг ил болгох, хариуцлагажуулах, тайланчлах алхам яригдах болжээ. Бодитоор хэрэгжүүлж чадвал тодорхой шийдлүүдийн нэг яах аргагүй мөн.

Ард түмнээ үг хэлснийхээ төлөө шорон гянданд хоригдох вий гэсэн айдсаас нь чөлөөлж чадахгүй, авлигалчидтайгаа нам дотроо нүүрстэй гараар барилцаж, нүгэлтэй үйлээр холбогдох аваас хэн ч бишүүдийн тоонд албан ёсоор багтах тоо нэгээр нэмэгдэх болно. Бас төрийн аппаратыг түмний ядарсан нуруу руу чичлэх хатгуурчдыг авлигалыг арилгах цаламд өртүүлэх шаардлага бий.