Коронавируст цар тахлын улмаас өнгөрсөн жил Монголчууд уламжлалт сар шинийн баяраа тэмдэглэлгүй өнгөрүүлсэн билээ. Тэгвэл энэ жил мөн сар шинийн баярыг өргөн дэлгэр тэмдэглэхгүй гэр бүлийн хүрээнд тэмдэглэхийг уриалсан юм.

Сар шинийн баярыг цомхон тэмдэглэснээр эдийн засагт ямар нөлөө гарч буй талаар эдийн засагч Г.Ганзоригтой ярилцлаа.

-Эдийн засаг хямралтай байгаа. Үүн дээр сар шинийн баярыг өргөн тэмдэглэвэл төдий чинээ зарлага гарах нь тодорхой байх. “Цагаан сар”-ын баярыг тэмдэглэхэд нэг өрхөөс дунджаар 1,5 сая болон түүнээс дээш төгрөг зарцуулдаг юм билээ. Тэгвэл уламжлалт баяруудыг цахимаар тэмдэглэснээр хичнээн төгрөг хэмнэж байгаа вэ?

-Цагаан сар нь өрх бүрийн 1.5 сая төгрөг, улсын хэмжээнд нийт 850 тэрбум төгрөгийн өртэгтэй гэсэн судалгааг 2019 онд гаргасан. Жил ирэх тусам тус дүн нэмэгдэнэ. Үүнийг ч тухайн судалгаанд харуулсан байсан. Гэхдээ бид энэхүү зардал гарахгүй байх нь сайн гэж харж болохгүй. Түүнчлэн хэмнэнэ гэдэг ойлголт нь эдийн засагт жаахан сонин. Учир нь нэг талдаа зардал гарахад нөгөө талд орлого болж байдаг. Иймд эргээд эдийн засгийн идэвхжилийг сайжруулж, харин ч сайнаар нөлөөлдөг тал бий. Маш олон байгууллагууд эдгээр баярын өдрүүдэд жилийн гол орлогоо хийдэг. Тэнд нь олон мянган хүн ажиллаж орлоготой болно гэсэн үг. Бүтээмж гарч байгаа хэрэг. Түүнчлэн уламжлалт баярууд нь аялал жуулчлалыг дэмждэг давуу талтай. Гэхдээ энэ жилийн хувьд бүх зүйл өөр байх нь дээ.

-Импортын бэлгэнд л гэхэд 360 тэрбум төгрөг гаргадаг гэсэн судалгаа гарсан байсан. Ер нь баяруудыг цомхон тэмдэглэснээр жилийн турш хичнээн төгрөгийг гадагш урсгахаас хамгаалдаг вэ?

-Тэрийг шууд тооцож хэлэхэд хэцүү байх. Зүгээр баримжаалбал хагас сая ам.доллар болов уу гэж харж байна. Бид сүүлийн жилүүдэд үндэсний бүтээгдэхүүнүүдээр баяраа тэмдэглэх болсон нь үүнд нөлөөлж байгаа.

-“Цагаан сар”-ыг тэмдэглэхгүй гэж уриалж байхад наймаачид бараа бүтээгдэхүүнээ сурталчилж олон нийтийг өдөөдөг. Энэ нь эдийн засгийн үзэгдэл үү?

-Аливаа шийдвэрт нөлөөлөх зорилготой түлхэц үзүүлэх нь энгийн л үзэгдэл шүү дээ. Харин үүнийг тодорхой хугацаанд зохион байгуулалттайгаар хориглож болно л доо. Тэгээгүй цагт юугаа сурталчлах нь борлуулагчдын л эрх. Харин худалдан авах эсэх бол хэрэглэгчийн эрх. Энэ бол чөлөөт эдийн засаг.

-Таны харж байгаагаар дотоодын болон дэлхийн эдийн засаг хэзээнээс өсөх зам руугаа орох бол?

- 2021 оны сүүл үеэс эхлэн манай эдийн засагт эерэг үзүүлэлтүүд гарч ирэх болов уу гэж харж байгаа. Сайн талаас нь харвал олон улсын зах зээл дээр бидний импортолдог бүтээгдэхүүний ханш энгийн үеэс бага. Харин экспортолдог бүтээгдэхүүний ханш энгийн үеэс өндөр байх хүлээлттэй байна. Иймд манай гадаад худалдааны тэнцэлд 2021 он нь их эерэг жил болох шинжтэй.

-Ирэх онд БНХАУ-ын эдийн засгийн өсөлт нэмэгдэнэ гэж таамаглаж байгаа. Энэ өсөлт манайд хэрхэн нөлөөлөх вэ?

-БНХАУ-н эдийн засаг тун сайн өсөлттэй явж байна. Энэ нь бидний гол экспортын бүтээгдэхүүний эрэлтэд сайнаар нөлөөлнө. Харин аялал жуулчлал зэрэг зарим нэг салбарын хувьд сэргэхэд үнэхээр цаг хугацаа шаардах нь тодорхой байна.

-Ингэснээр ямар эрсдэл үүсэх вэ?

-Санхүүгийн салбарын хувьд зээлүүд чанаргүйдэж, салбарт том эрсдэл учруулах магадлалтай байна. Иймд муудсан активуудыг худалдан авах сан үүсгэх шаардлагатай. Эдгээр алхмууд нь тийм шинэлэг эсвэл сонин зүйлс биш. Маш олон оронд ийм арга хэмжээнүүдийг авсан. Гэхдээ эдгээр арга хэмжээний араас нь том эрсдэл гарч ирнэ. Өмнө нь хэлсэнчлэн эдгээр нь ердөө эрсдэлийг тархаан байршуулах л арга хэмжээнүүд юм. Өнөөдөр огцом "шок"-ыг үгүй хийж, зөөлрүүлж буй хэрэг. Юм гэдэг бүгд өөрийн үнэтэй. Энэ мэтчилэн эдийн засаг нь мөнгөөр угжигдаад байхаар инфляци өсч, валютын ханш дарамтад ордог. Өөрөөр хэлэх юм бол, аливаа асуудлыг дэвэргэхгүйгээр бага багаар намжааж, түүнийхээ үнэ хөлсийг бага багаар төлөх тухай юм л даа.

-Өрх бүрт нэг сая төгрөгийн дэмжлэг үзүүлнэ гэж ярьж байгаа. Үүний эерэг сөрөг үр дагаврыг тайлбарлахгүй юу?

-Сайн тал нь гэвэл орлого багатай иргэдэд илүү дэмжлэг болж өгнө. Тэгэхээр эрэлтийг нэмэгдүүлж эдийн засгийг сайжруулж байгаа хэрэг мөн. Нөгөөтэйгөөр, Энэ нь эргээд ханшийг нэмэгдүүлж, инфляцийг хөөрөгдүүлэх сөрөг нөлөөтэй. Ер нь бол бэлэн мөнгө тараах бодлого нь зорилтод бүлэгт чиглэдэг. Нийтэд тараахаар үр ашиггүй болох талтай. Зарим өндөр орлоготой иргэдэд нэг сая төгрөг гэдэг бага юм. Ингэснээр тэнд ямар ч ашиггүй зарцуулагдаад ирэхээр инфляци хөөрөгдөхөд хүргэнэ. Үүнийг тодорхой бүлгүүдэд тараах нь зүгээр болов уу.

-Цар тахлын үеийн эдийн засаг гэж нэр томъёо бий байх. Ийм онцгой үед улс орнууд ямар арга замыг сонгодог вэ?

-Цар тахлын үеийн эдийн засагт тодорхой асуудлуудыг арилгах бодлогууд түгээмэл ашиглаж байна. Энэ нь эдийн засгийн хямралын үед авч хэрэгжүүлдэг бодлогууд юм л даа. Олон улсад авч хэрэгжүүлж буй арга хэмжээнүүдээс манай улсад юу нь онох вэ гээд харахад дараах дүгнэлтэд хүрч болохоор байна. Үүнийг би өмнө нь ч бас хэлж байсан. Нэгдүгээрт, энэхүү "Ковид-19" нь нийгмийн хамгийн эмзэг бүлэгт мэдрэгдсэн. Энд эдийн засгийн хувьд ярьж буй хэрэг шүү. Тэрнээс эрүүл мэндийн тухай биш. Тэрхүү эмзэг бүлэг нь хатуу хөл хорионоос хамгийн ихээр хохирч буй хүмүүс. Угтаа эдгээр хүмүүсийн ажлын байр нь голдуу үйлчилгээний салбар, барилга тэр дундаа цагийн буюу түр ажлууд байсан. Гэтэл одоо ямар ч ажилгүй болчихлоо. Олон улсад энэ мэт бага орлоготой иргэдээ анхаарч, мөнгөн дэмжлэг үзүүүлж байна. Хоёрдугаарт, Бид хөдөлмөрийн захаа огт орхигдуулж болохгүй. Энэ үед цомхотгол хийх магадлал тун өндөр. Иймд ажлын байраа тогтвортой хадгалж үлдсэн ААН-үүдийг урамшуулах, хэрэв гэнэт халагдвал давхар санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх зэрэг арга хэмжээ авч болно. Гуравдугаарт, Жижиг дунд бизнесүүдэд эргэлтийн хөрөнгийн хөнгөлөлттэй зээл олгох явдал юм. Ийнхүү эхнийх нь эмзэг бүлэг рүү, дараагийнх нь хөдөлмөрийн зах, гурав дахь нь бизнес рүү, дөрөв дэх нь санхүүгийн зах зээл рүүгээ чиглэсэн дэмжлэг байх учиртай.

Өдрийн сонин Д.ОТГОНТУЯА