УИХ-ын Хууль зүйн байнгын хорооны өнөөдрийн хуралдаанаар Арбитрын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийн эцсийн хэлэлцүүлгийг хийж, гишүүдийн 75 хувийн саналаар дэмжлээ. Арбитрын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулга батлагдсанаар арбитрт итгэх олон нийтийн итгэл нэмэгдэж, арбитрыг маргаан шийдвэрлэх арга болгон хэрэглэх явдал ихсэх эерэг үр дагавар бий болно хэмээн хууль санаачлагчид тооцоолж буй. Мөн гадаадын хөрөнгө оруулагчдад илүү ээлтэй эрх зүйн орчин бий болж, Монгол Улс дахь гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын хэмжээ нэмэгдэх нөхцөл бүрдэх эдийн засгийн ач холбогдолтой юм.

Арбитраар маргааныг шийдвэрлэхэд зарцуулагдах цаг болон зардлыг бууруулж, Монгол Улсад бизнес эрхлэхэд гарах боломжит зардлыг бууруулна гэж хууль санаачлагч Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд С.Бямбацогт онцолсон. Уг төсөл батлагдсанаар Монгол Улсыг НҮБ-ын Олон улсын худалдааны эрх зүйн комиссын Загвар хуулийг нутагшуулсан улсын бүртгэлд бүртгэх, олон улсын болон дотоодын арбитрын ажиллагааны зохицуулалтыг олон улсын шилдэг туршлагад нийцүүлэх, Монгол Улсын шүүхийн ачааллыг бууруулах боломж бий болгох ач холбогдолтой юм.

2015 онд шүүхээр хянан шийдвэрлэсэн нийт 40674 иргэний хэргийн 21521 хэрэг буюу 53 хувийг нь шүүх хуралдаанаар, 13972 хэрэг буюу 34,3 хувийг хялбаршуулсан журмаар, 5181 хэрэг буюу 12.7 хувийг хэрэгсэхгүй болгосон байна. Шүүх хуралдаанаар хянан хэлэлцсэн нийт 21521 хэргээс Иргэний хуулиар шийдвэрлэсэн хэргийн тоо 20805 буюу 51.1 хувийг эзэлж байна. Хэрэг маргааны төрлөөр авч үзвэл 2014 онд анхан шатны шүүхээр 33996 хэрэг, 2015 онд 40674 хэрэг маргаан шийдвэрлэжээ. Иргэний хэргийн анхан шатны шүүх 2016 онд нийт 33254 нэхэмжлэл, гомдол, хүсэлт хүлээн авснаас 21242 хэргийг хянан шийдвэрлэсэн бөгөөд шүүхээр шийдвэрлэгдсэн иргэний хэргийн тоо өмнөх оноос 1209 хэрэг буюу 6 хувиар өссөн байна.

Харин Үндэсний худалдаа, аж үйлдвэрийн танхимын дэргэдэх Монголын олон улсын ба үндэсний арбитрт 2014 онд 41 маргаан, 2015 онд 70 маргаан, 2016 оны эхний найман сарын байдлаар 110 маргаан хүлээн авснаас 58 хэрэг маргааныг нийтдээ хянан шийдвэрлэжээ. Өөрөөр хэлбэл, арбитраар шийдвэрлүүлэх боломжтой олон тооны маргаан шүүхээр шийдвэрлэгдэж, арбитрыг ашиглах явдал тус улсад тун хангалтгүй байгаа аж.

УИХ-ын гишүүн, ХЗДХ-ийн сайд С.Бямбацогт “Иргэний хуультай холбоотой 2014, 2015 онд Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхэд 30, 40 мянган маргааныг хүлээн авч шийдвэрлэсэн. Гэтэл Монголын Арбитр дээр 40, 70-хан маргааныг жилдээ шийдэж байна. Заавал шүүхэд очихгүйгээр Арбитраар маргаанаа шийддэг байх бололцоог нээж өгч байна. Өнөөдөр яагаад Монголдоо биш гадаадад маргаанаа шийдүүлээд байна вэ гэхээр манай улсын Арбитрийн хуулийн орчин сул учраас Лондон, Сингапур, Хонконгт асуудлаа шийдүүлээд байна. Хэрэв дэлхийн жишигт нийцсэн, шаардлага хангасан хуультай болчихвол өөрийн эх орондоо Арбитраар маргаанаа шийдүүлж олон нийт Арбитрт итгэх итгэлтэй болж энэ нь бизнес эрхлэгч, хөрөнгө оруулагч нар ашигтай ч хууль юм” гэлээ.

УИХ-ын гишүүн Ц.Нямдорж “Алтан Дорнод”-ын шийдвэр гадаадад гарч байхад атаархаж байсан шүү. Тухайн үед ямар ч байсан Арбитрт хандах хэрэгтэй гээд хандсан. Ил далд янз бүрийн яриа гардаг л юм билээ. Гэхдээ тэр үед 160 хуудастай шийдвэр Монголын талд гарсан юм. “Хан ресурс”-ын маргаанд бид зөв хандсан бол яах байсан бол гэж боддог л юм. Хэрэв Монголын Арбитр шударга ажиллаад ирвэл хөрөнгө оруулагч нарыг татах боломжтой. Шүүхээр орсон асуудал Арбитраар ордоггүй, Арбитраар орсон асуудал шүүхээр ордоггүй байх ёстой шүү" гэв.

Ж.ГАНАА